Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5, člana 57. tačka a) i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 27. septembra 2023. godine, d o n i o  je

R J E Š E Nj E

Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana IV Odluke o matičnosti članica Univerziteta u Banjoj Luci za naučna/umjetnička polja i uže naučne/umjetničke oblasti i razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama broj 02/04-3.2924-1/21 od 23. decembra 2021. godine, koju je donio Senat Univerziteta u Banjoj Luci.

Obustavlja se postupak za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti Priloga broj 1 Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Priloga broj 2. Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama, strana 211. šifra predmeta N-29, koji su sastavni dio odluke iz stava I izreke ove odluke.

O b r a z l o ž e nj e

Dr Dragan Bašić iz Banje Luke, koga zastupa Dalibor Pejaković, advokat iz Banje Luke, dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti člana IV Odluke o matičnosti članica Univerziteta u Banjoj Luci za naučna/umjetnička polja i uže naučne/umjetničke oblasti i razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama broj 02/04-3.2924-1/21 od 23. decembra 2021. godine, Priloga broj 1. Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Priloga broj 2. Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama, strana 211. šifra predmeta N-29, koje je donio Senat Univerziteta u Banjoj Luci. U inicijativi se navodi da član IV ove odluke nije u saglasnosti sa članovima 54, 61, 87. i 91. Zakona o visokom obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 67/20), jer Senat Univerziteta u Banjoj Luci nije nadležan da utvrđuje nomenklaturu naučnih polja i užih naučnih oblasti, te da odlučuje o klasifikaciji predmeta po užim naučnim oblastima i katedrama, tako da Prilog broj 1 i Prilog broj 2 ne mogu biti sastavni dio osporene odluke. Ove priloge, po mišljenju davaoca inicijative, treba da usvoje fakulteti, kao organizacione jedinice Univerziteta u Banjoj Luci, jer su katedre organizovane na fakultetima na ovom univerzitetu. U vezi s tim ističe da se prijedlog za raspisivanje konkursa za užu naučnu oblast upućuje samo sa nadležne katedre određene jedinice Univerziteta, odnosno matičnog fakulteta. Nadalje, davalac inicijative ukazuje na stranicu 211. Priloga broj 2. šifra predmeta N-29, gdje je određeno da je Katedra za politikologiju, koja pripada užoj naučnoj oblasti politički sistem - Fakultet političkih nauka, matična katedra za predmet javna uprava. Istovremeno je, kako se ističe u inicijativi, u istom prilogu, na stranici 144. određeno da na Pravnom fakultetu javna uprava pripada matičnoj katedri za upravno, radno i socijalno pravo, za užu naučnu oblast Upravno pravo i uprava. Davalac inicijative je mišljenja da, prema Zakonu o visokom obrazovanju i Statutu Univerziteta u Banjoj Luci, jedan predmet ne može imati dva matična fakulteta, zbog čega je u konkretnom slučaju došlo do povrede ustavnog načela zakonitosti. Pored toga, u inicijativi se navodi da osporenom odlukom nije propisano da njenim stupanjem na snagu prestaje da važi Odluka o matičnosti fakulteta/akademije umjetnosti i studijskih programa Univerziteta u Banjoj Luci i Visoke škole unutrašnjih poslova za naučna i umjetnička polja i uže naučne i umjetničke oblasti od 26. novembra 2015. godine, tako da su na snazi dvije odluke koje uređuju ista pitanja.

U odgovoru na inicijativu koji je dostavio predsjedavajući Senata Univerziteta u Banjoj Luci, rektor ovog univerziteta, iznosi se stav da je osporena odluka, kao i Prilog broj 1 i Prilog broj 2, koji su njeni sastavni dijelovi, u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske, relevantnim odredbama Zakona o visokom obrazovanju, Statuta Senata Univerziteta u Banjoj Luci i Pravilnika o organizaciji i radu katedri Univerziteta u Banjoj Luci. Prije svega, u odgovoru se navodi da je, u skladu sa članom 54. stav 1. tač. 1) i 4) Zakona o visokom obrazovanju, te članom 34. Statuta Univerziteta u Banjoj Luci, Senat Univerziteta u Banjoj Luci nadležan da detaljnije uređuje akademska pitanja na Univerzitetu, te tako i pitanje matičnosti članica Univerziteta u Banjoj Luci za naučna/umjetnička polja i uže naučne/umjetničke oblasti i razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama. Donosilac osporene odluke ističe da Univerzitet u Banjoj Luci, po svojoj strukturi i organizaciji, pripada kategoriji zakonom integrisanih univerziteta, pa se samim tim i određena pitanja uređuju na jedinstven način, odlukama najvišeg akademskog tijela, koje su obavezujuće za sve članice. Predmetna odluka je, kako se dalje navodi, upravo jedan od opštih pravnih akata koji je nastao sa ciljem da se nastavni predmeti razvrstavaju po užim naučnim oblastima, ne ograničavajući se na princip da jedan predmet mora pripadati samo jednoj užoj naučnoj oblasti. U vezi s tim se ukazuje na Pravilnik o organizaciji i radu katedri na Univerzitetu u Banjoj Luci kojim je definisano da se nazivi katedri i raspored nastavnih predmeta po katedrama utvrđuju odlukom Senata Univerziteta, na prijedlog naučno-nastavnih, odnosno umjetničko-naučnog vijeća članica Univerziteta. Po mišljenju donosioca Odluke, neosnovani su navodi inicijative da jedan nastavni predmet pripada samo jednoj užoj naučnoj oblasti, jer se jedan predmet može izučavati pod okriljem više naučnih oblasti, na više fakulteta, što je pitanje pristupa izučavanju, a što Senat Univerziteta utvrđuje svojim opštima aktom. Uža naučna oblast upravno pravo i uprava se na Univerzitetu u Banjoj Luci izučava sa dva aspekta: pravnog i politikološkog, te, kako se ističe u odgovoru, postoje komparativni primjeri identične prakse i u regionu. Slijedom navedenog predlaže se da Sud ne prihvati ovu inicijativu.                                                                                                         

Odluku o matičnosti članica Univerziteta u Banjoj Luci za naučna/umjetnička polja i uže naučne/umjetničke oblasti i razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama broj 02/04-3.2924-1/21 od 23. decembra 2021. godine, sa Prilogom broj 1. Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Prilogom broj 2. Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama, donio je Senat Univerziteta u Banjoj Luci na osnovu člana 54. Zakona o visokom obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 67/20) i člana 33. Statuta Univerziteta u Banjoj Luci. Osporenim članom IV ove odluke propisano je da se sastavni dio iste nalazi u Prilogu broj 1. Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Prilogu broj 2. Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama. Na strani broj 211. Priloga broj 2. šifra predmeta N-29, što se osporava u inicijativi, navedeno je da je za predmet javna uprava matična Katedra za politikologiju Fakulteta političkih nauka.

U postupku ocjenjivanja ustavnosti i zakonitosti osporene odredbe člana IV predmetne odluke Sud je imao u vidu da je tačkom 12. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, i obrazovanje.

Saglasno navedenom ustavnom ovlašćenju donesen je Zakon o visokom obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 67/20) kojim su uređeni ciljevi i principi visokog obrazovanja u Republici Srpskoj, nivoi i vrste visokog obrazovanja, osnivanje, organizacija i rad visokoškolskih ustanova, opšta načela u oblasti obezbjeđenja kvaliteta u visokom obrazovanju, naučnoistraživačka i umjetnička djelatnost visokoškolskih ustanova, prava i obaveze akademskog osoblja i studenata, tijela u oblasti visokog obrazovanja, kao i druga pitanja od značaja za obavljanje djelatnosti visokog obrazovanja. Odredbama ovog zakona, koje su relevantne za odlučivanje, u konkretnom slučaju propisano je: da je visoko obrazovanje djelatnost od opšteg interesa za Republiku Srpsku (član 2. stav 1); da visokoškolske ustanove imaju autonomiju u nastavnom, naučnoistraživačkom i umjetničkom radu u okviru dobijene dozvole za rad (član 6. stav 1); da visokoškolska ustanova, u skladu sa zakonom, ima pravo na izbor svojih akademskih, upravnih i rukovodnih tijela, uređivanje svoje strukture i aktivnosti sopstvenim pravilima u skladu sa ovim zakonom, kao i razvijanje, usvajanje i realizaciju studijskih programa, naučnoistraživačkih i umjetničkih projekata i utvrđivanje pravila studiranja (član 6. stav 2. tač. 2), 3) i 5)); da djelatnost visokog obrazovanja obavljaju visokoškolske ustanove u koje spadaju univerziteti i visoke škole (član 30. stav 1); da je visokoškolska ustanova neprofitna organizacija koja obavlja svoju djelatnost kao javnu službu, u skladu sa propisom kojim se uređuje sistem javnih službi (član 30. stav 2); da je univerzitet visokoškolska ustanova koja objedinjuje obrazovni i naučnoistraživački, stručni i umjetnički rad, te projekte od značaja za društvenu zajednicu, kao tri komponente jedinstvenog procesa visokog obrazovanja (član 31. stav 1. tačka 1); da je senat jedan od organa univerziteta (član 49. stav 1. tačka 2); da je senat akademski i stručni organ visokoškolske ustanove (član 53. stav 1); da senat odlučuje o akademskim pitanjima, nastavnoj, naučnoj, umjetničkoj i stručnoj djelatnosti visokoškolske ustanove, te da donosi opšte akte u skladu sa zakonom i statutom visokoškolske ustanove (član 54. stav 1. tač. 1) i 4)); da je naučno-nastavno vijeće, odnosno umjetničko naučno-nastavno vijeće stručni organ fakulteta, odnosno umjetničke akademije (član 60. stav 1); da ovo vijeće donosi statut fakulteta, odnosno umjetničke akademije; donosi pravilnike kojima se reguliše rad fakulteta/umjetničke akademije, daje mišljenje i prijedloge senatu o akademskim, naučnim, umjetničkim i stručnim pitanjima, u skladu sa statutom visokoškolske ustanove, te predlaže senatu studijske programe prvog, drugog i trećeg ciklusa, odnosno promjene u strukturi i sadržaju studijskih programa i nastavnih metoda (član 61. stav 1. tač. 1), 2), 3) i 5)).

Imajući u vidu navedene zakonske odredbe Sud je ocijenio da je Senat Univerziteta u Banjoj Luci bio ovlašćen da donese predmetnu odluku, kojom je odredio matičnost članica ovog univerziteta za naučna/umjetnička polja i uže naučne/umjetničke oblasti i uredio pitanje razvrstavanja predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama. Po ocjeni Suda, propisivanje iz osporenog člana IV ove odluke, kojim je određeno da su sastavni dio Odluke Prilog broj 1 Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Prilog broj 2 Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama, nije suprotno Zakonu o visokom obrazovanju, kako to smatra davalac inicijative. Prilikom ove ocjene Sud je, prije svega, imao u vidu da, prema ovom zakonu, visokoškolske ustanove obavljaju djelatnost od opšteg interesa, da imaju autonomiju u nastavnom, naučnoistraživačkom i umjetničkom radu, te da univerzitet objedinjuje obrazovni, naučnoistraživački i naučni rad. Pored toga, Senat, kao najviše akademsko tijelo i organ Univerziteta u Banjoj Luci, ima ovlašćenje da, saglasno odredbama člana 53. stav 1. i člana 54. stav 1. tač. 1) i 4) Zakona o visokom obrazovanju, na jedinstven način za sve organizacione jedinice ovog univerziteta, odnosno fakultete, uredi sva temeljna pitanja akademskog karaktera, sa ciljem sprovođenja u praksi ovog zakona i relevantnih podzakonskih akata. Osporeni prilozi su po svojoj pravnoj prirodi, sadržaju i funkciji sastavni dio osporene odluke i ne mogu egzistirati samostalno kao zasebni, odnosno samostalni pravni akti, kako to smatra davalac inicijative. Nadalje, evidentno je da Zakon o visokom obrazovanju ne sadrži ovlašćenje za fakultete, kao organizacione jedinice univerziteta, da uređuju nomenklaturu naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti i razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama. Istovremeno, nadležnosti naučno-nastavnog vijeća, kao stručnog organa fakulteta, propisane su članom 61. ovog zakona, te ne uključuju odlučivanje o ovoj materiji, već su ograničene isključivo na davanje mišljenja i prijedloga senatu o akademskim, naučnim i stručnim pitanjima u skladu sa statutom visokoškolske ustanove. Slijedom izloženog, Sud je ocijenio da je Senat Univerziteta u Banjoj Luci bio ovlašćen da, u okviru predmetne odluke, uredi materiju koja je sadržana u osporenim prilozima, te da propisivanjem iz osporenog člana IV ove odluke nije izašao iz okvira svojih zakonskih ovlašćenja, tako da ovom normom nije narušeno ustavno načelo zakonitosti, kako se to navodi u inicijativi.

Razmatrajući navode inicijative koji se odnose na osporeni Prilog broj 1. i Prilog broj 2. predmetne odluke Sud je konstatovao da je nakon podnošenja inicijative, 27. oktobra 2022. godine, pod brojem 02/04-3.2179-8/22 Senat Univerziteta u Banjoj Luci donio Odluku o izmjeni i dopuni Odluke o matičnosti članica Univerziteta u Banjoj Luci za naučna/umjetnička polja i uže naučne/umjetničke oblasti i razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama broj 02/04-3.2924-1/21 od 23. decembra 2021. godine. Članom I ove odluke izvršena je izmjena i dopuna Odluke o matičnosti članica Univerziteta u Banjoj Luci za naučna/umjetnička polja i uže naučne/umjetničke oblasti i razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama broj 02/04-3.2924-1/21 od 23. decembra 2021. godine, a članom II iste je propisano da su njen sastavni dio korigovani Prilog broj 1 Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Prilog broj 2. Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama.

Imajući u vidu navedeno, odnosno da su nakon podnošenja inicijative osporeni Prilog broj 1. Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Prilog broj 2. Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama, koji su sastavni dio osporene odluke,  izmijenjeni i dopunjeni, te da sadržaj istih više nije identičan onom koji je važio u vrijeme podnošenja inicijative, Sud je, na osnovu člana 57. tačka a) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12) obustavio postupak za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti Priloga broj 1. Nomenklatura naučnih/umjetničkih polja i užih naučnih/umjetničkih oblasti za koje su matične članice Univerziteta u Banjoj Luci i Priloga broj 2. Razvrstavanje predmeta po užim naučnim/umjetničkim oblastima i katedrama, strana 211. šifra predmeta N-29, cijeneći istovremeno da nije potrebno donijeti odluku zbog toga što nisu otklonjene posljedice neustavnosti, odnosno nezakonitosti. 

Konačno, Sud je utvrdio da nisu osnovani navodi inicijative da osporenom odlukom nije stavljena van snage ranija odluka koja uređuje istu materiju, jer je članom IV predmetne odluke propisano da Odluka o matičnosti fakulteta/akademije umjetnosti i studijskih programa Univerziteta u Banjoj Luci i Visoke škole unutrašnjih poslova za naučna i umjetnička polja i uže naučne i umjetničke oblasti od 26. novembra 2015. godine, prestaje da važi stupanjem na snagu osporene odluke.

Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, o ustavnosti i zakonitosti osporene odredbe predmetne odluke, te njenih priloga, odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i  sudije: Vojin Bojanić, Svetlana Brković, Amor Bukić, Zlatko Kulenović,  prof. dr Radomir V. Lukić, prof. dr Ivanka Marković i prof. dr Marko Rajčević.