Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 26. februara 2025. godine, d o n i o j e
R J E Š E Nj E
Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 6. stav 4. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 11/19, 105/19, 49/21, 119/21, 68/22, 132/22, 112/23 i 110/24).
O b r a z l o ž e nj e
Stevo Jaćimović iz Modriče dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 6. stav 4. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 11/19, 105/19, 49/21, 119/21, 68/22, 132/22 i 112/23). Davalac inicijative osporava navedenu zakonsku odredbu u odnosu na član 10. i član 108. stav 1. Ustava Republike Srpske. U inicijativi se navodi da su osporenim zakonskim rješenjem kojim su naknade za topli obrok i regres uračunate u iznos osnovne plate zaposlene u oblasti osnovnog obrazovanja (gdje je i sam davalac inicijative zaposlen) dovele do diskriminacije u odnosu na ostale zaposlene u Republici Srpskoj kojima topli obrok i regres nije sastavni dio plate. Pored toga, po mišljenju davaoca inicijative, osporeno propisivanje je u suprotnosti i sa članom 87. stav 2, članom 120, članom 121. stav 2. i članom 132. stav 1. tačka 4. Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 1/16, 66/18, 119/22 i 112/23) kojima je propisano pravo na jednaku platu, pravo na regres, pravo na troškove toplog obroka, i to kao posebna primanja. Zaključuje da iako je riječ o posebnom zakonskom propisu kojim se uređuju plate zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima, isti nije mogao utvrditi nepovoljniji način obračuna plate od onog koji je utvrđen Zakonom o radu. Predlaže da se inicijativa prihvati i utvrdi da član 6. stav 4. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj nije u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske.
S obzirom na to da je u konkretnoj ustavnopravnoj stvari isto lice ponovo podnijelo inicijativu istog sadržaja, tražeći da se ocijeni ustavnost iste odredbe, Sud je, na osnovu člana 9. st. 1. i 3. Poslovnika o radu Ustavnog suda Republike Srpske ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 114/12, 29/13 i 90/14) rješenjem broj U-22/24 od 18. decembra 2024. godine spojio navedene inicijative radi vođenja jedinstvenog postupka.
Narodna skupština Republike Srpske nije Sudu dostavila odgovor na navode iz inicijative.
Osporenim članom 6. stav 4. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 11/19, 105/19, 49/21, 119/21, 68/22, 132/22, 112/23 i 110/24) propisano je da su naknade za topli obrok i regres uračunate u iznos osnovne plate iz stava 2. ovog člana i ne mogu se posebno iskazivati.
Prilikom ocjene osporene zakonske odredbe Sud je imao u vidu odredbe Ustava Republike Srpske na koje se pozvao davalac inicijative, kao i odredbe Ustava koje su po ocjeni Suda relevantne u konkretnom slučaju, a kojima je utvrđeno: da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo (član 10), da svako po osnovu rada ima pravo na zaradu, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom (član 39. stav 5), da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim kada je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, te da se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje (član 49. st. 1. i 2), da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, radne odnose, zapošljavanje, obrazovanje, kao i druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom (tač. 12. i 18. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava), da Narodna skupština donosi zakone, druge propise i opšte akte (član 70. stav 1. tačka 2) i da zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom (član 108. stav 1).
Pored navedenih odredaba Ustava, Sud je imao u vidu da je Zakonom o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 11/19, 105/19, 49/21, 119/21, 68/22, 132/22, 112/23 i 110/24) uređen način utvrđivanja plata zaposlenih lica u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima Republike Srpske (član 1); da je članom 2. propisano da se plata zaposlenih sastoji od osnovne plate, uvećanja plate i naknada propisanih ovim zakonom (stav 1), da plata iz stava 1. ovog člana predstavlja bruto platu (stav 2), da su u svim elementima koji čine platu iz stava 1. ovog člana sadržani porez na dohodak i doprinosi (stav 3); da je članom 6. propisano da se osnovna plata obračunava i iskazuje mjesečno za puno radno vrijeme, prema radnom mjestu i odgovarajućoj platnoj grupi i platnoj podgrupi (stav 1), da je osnovna plata iz stava 1. ovog člana proizvod cijene rada kao izraza vrijednosti za najjednostavniji rad i koeficijenta utvrđenog prema platnoj grupi i platnoj podgrupi (stav 2), da uvećanje osnovne plate za svaku navršenu godinu staža osiguranja iznosi 0,3% do navršenih 25 godina i 0,5% nakon navršenih 25 godina, za svaku narednu godinu (stav 3); da su naknade za topli obrok i regres uračunati u iznos osnovne plate iz stava 2. ovog člana i ne mogu se posebno iskazivati (stav 4).
Odredbama Zakona o radu („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 1/16, 66/18, 91/21 - Odluka Ustavnog suda Republike Srpske, 119/21, 112/23 i 39/24), na koje ukazuje davalac inicijative, propisano je da radnik ostvaruje pravo na bruto platu, u skladu sa zakonom i kolektivnim ugovorom (član 120. stav 1), da se plata iz člana 120. stav 1. ovog zakona sastoji od osnovne plate i uvećanja plate propisanih ovim zakonom, kolektivnim ugovorom i ugovorom o radu, poreza na dohodak i doprinosa; da se zakonom, kolektivnim ugovorom ili ugovorom o radu može odrediti drugačiji način određivanja plate koji ne može biti nepovoljniji za radnika od načina obračuna plate iz stava 1. ovog člana; da je plata iz stava 1. ovog člana umanjena za porez na dohodak i doprinose, neto plata radnika (član 121); te da poslodavac radniku isplaćuje troškove jednog toplog obroka za vrijeme jednog radnog dana, kao i u slučaju obavljanja prekovremenog rada dužeg od tri časa dnevno, ukoliko kod poslodavca nije organizovana ishrana radnika i druga primanja utvrđena kolektivnim ugovorom, opštim aktom i ugovorom o radu (član 132. stav 1. tač. 4. i 7).
Saglasno navedenim ustavnim odredbama, zakonodavac je u okviru svojih ovlaštenja, Zakonom o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj, kao posebnim zakonom, uredio način utvrđivanja plata zaposlenih u ovim ustanovama. Tako je, na osnovu svoje procjene cjelishodnosti, osporenom zakonskom odredbom uredio pitanje naknade za topli obrok i regres zaposlenih lica u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima Republike Srpske, ne dovodeći u pitanje prava ovih lica na ostvarivanje Ustavom garantovanih prava na koje se poziva davalac inicijative.
Imajući u vidu navedeno, Sud je ocijenio da osporenim propisivanjem nije došlo do povrede načela ravnopravnosti u slobodama, pravima i dužnostima, jednakosti pred zakonom te uživanju jednake pravne zaštite bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo iz člana 10. Ustava, na koje se ukazuje u inicijativi. Naime, Sud je utvrdio da različito uređivanje visine plate, iskazivanje naknade za topli obrok i regres za različite kategorije zaposlenih ne predstavljaju povredu prava na ravnopravnost iz člana 10. Ustava, već je opravdano različitošću kategorija subjekata prava, utemeljenoj na različitim obavezama i odgovornostima iz radnog odnosa. Sud je takođe ocijenio da predmetnom zakonskom odredbom lica zaposlena u navedenim obrazovnim ustanovama u Republici Srpskoj nisu dovedena u nepovoljniji položaj u odnosu na zaposlene u drugim oblastima rada, jer se radi o propisivanju koje je u domenu slobodne ocjene cjelishodnosti zakonodavnog organa da, u skladu sa zakonodavnom politikom, uredi pitanje naknada iz radnog odnosa u različitim oblastima rada. Za ravnopravnost je od odlučujućeg značaja da su pred zakonom jednaki oni koji se nalaze u istoj pravnoj situaciji, dakle u ovom slučaju zaposleni u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u zavisnosti od složenosti poslova i odgovornosti u radnom odnosu.
Takođe, Sud je utvrdio da prema članu 115. Ustava nije u nadležnosti ovog suda da ocjenjuje saglasnost osporenog zakonskog propisivanja sa odredbama Zakona o radu, a kako to predlaže davalac inicijative, jer se radi o aktima istog donosioca koji imaju istu pravnu snagu.
Cijeneći da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i da prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.
U skladu sa Rješenjem ovog suda broj SU-540/22 od 21. decembra 2022. godine, sudija Ustavnog suda Republike Srpske prof. dr Ivanka Marković je izuzeta od odlučivanja u ovom predmetu.
Na osnovu izloženog, Sud je odlučio kao u izreci ovog rješenja.
Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Vojin Bojanić, Svetlana Brković, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Radomir V. Lukić, prof. dr Darko Radić i akademik prof. dr Snežana Savić.
PREDSJEDNIK
USTAVNOG SUDA
Mr Džerard Selman
Broj: U-22/24
26. februar 2025. godine