Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 37. stav 1. tačka d) i člana 61. stav 1. tačka d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske («Službeni glasnik Republike Srpske» br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 25. oktobra 2023. godine,  d o n i o   j e

R J E Š E Nj E

Ne prihvata se inicijativa za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 2. stav 1. u dijelu koji glasi: „...Bosne i Hercegovine...“ i člana 3. u dijelu koji glasi: “...bez potrebe za donošenjem daljih odluka, zakona, propisa ili drugog“ Zakona o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 70/06 i 64/08).

O b r a z l o ž e nj e

Milenko P. Radić iz Beograda dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 1. u dijelu koji glasi: „...Bosne i Hercegovine...“ i člana 3. u dijelu koji glasi: “...bez potrebe za donošenjem daljih odluka, zakona, propisa ili drugog“ Zakona o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 9/02 i 64/08) (u inicijativi pogrešno označeno da se radi o Zakonu o sprovođenju Odluke o zaštiti nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini). Iz navoda inicijative kojima se obrazlaže osporavanje navedenih odredaba Zakona nesporno proizlazi da je u uvodu inicijative kao jedna od osporenih odredaba navedenog zakona pogrešno označena odredba člana 1, umesto člana 2. stav 1. Zakona o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini. Obrazlažući razloge osporavanja davalac inicijative iznosi mišljenje da se Republika Srpska osporenim propisivanjem, suprotno Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i Ustavu Republike Srpske, dobrovoljno odrekla svojih entitetskih i nacionalnih prava u korist stvaranja jedinstvenog nacionalnog identiteta Bosne i Hercegovine, bez obaveze pominjanja nacionalnog identiteta Republike Srpske i srpskog naroda, te sebi zabranila donošenje bilo kakvih propisa ili akata u vezi s postojanjem i/ili utvrđivanjem nacionalnih, kulturno-istorijskih pokretnih, nepokretnih, materijalnih i nematerijalnih dobara na svojoj teritoriji. S tim u vezi davalac inicijative ukazuje na odluke Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine od 17. septembra 2007. godine i 20. aprila 2013. godine kojim su, kako navodi, crkva u Čajniču sa rukopisnim i štampanim knjigama i zbirkom ikona, te pokretno dobro - Čajničko jevanđelje koje se čuva u Muzeju Crkve Uspenja Bogorodice i Crkve Vaznesenja Hristovog u Čajniču, proglašeni za nacionalne spomenike Bosne i Hercegovine. Na osnovu izloženog predlaže da Sud utvrdi da su osporene zakonske odredbe u navedenom dijelu neustavne.

S obzirom na adresu stanovanja davaoca inicijative od istog je zatraženo da Sudu dostavi uvjerenje o državljanstvu, kako bi Sud, s obzirom na navedenu adresu stanovanja, utvrdio postojanje ustavne legitimacije za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti osporenih odredaba navedenog zakona. Pored navedenog, od davaoca inicijative je zatraženo da precizira službeno glasilo u kojem je objavljen zakon čije odredbe osporava, kao i da navede konkretne razloge osporavanja istog, te odredbe Ustava Republike Srpske za koje smatra da su povrijeđene i na kojima zasniva svoj zahtjev. Istovremeno je upozoren da će, ukoliko ne postupi po navedenom, Sud donijeti rješenje kojim se inicijativa ne prihvata.

Davalac inicijative je u ostavljenom roku dostavio Sudu podnesak u kome je  naveo da osporava Zakon o sprovođenju odluka Komisije za zaštitu nacionalnih spomenika ustanovljene u skladu sa Aneksom 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini, koji je  objavljen u „Službenom glasniku Republike Srpske“ br. 70/06 i 64/08. Pored toga, u podnesku ističe da je članom 120. Ustava Republike Srpske, koji je dopunjen Amandmanom XLII, utvrđeno da svako može dati inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti, istovremeno ukazujući i na to da ovaj  član Ustava, te član 4. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), kao i član 32. Poslovnika o radu Ustavnog suda Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 114/12, 29/13 i 90/14) ovlašćuju Ustavni sud da može samoinicijativno pokrenuti postupak za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti osporenih odredaba navedenog zakona, iz istih razloga koje je on naveo u svojoj inicijativi. U podnesku se, takođe, navodi i da je Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika donijela preko 250 odluka za teritoriju Republike Srpske kojim je, suprotno Aneksu 8. Opšteg okvirnog sporazuma za mir u Bosni i Hercegovini i Odluci o ratifikaciji Osnovnog ugovora između Bosne i Hercegovine i Srpske pravoslavne crkve, proglasila viševjekovna nacionalna i identitetska obilježja jednog naroda ili entiteta za nacionalne spomenike Bosne i Hercegovine. S tim u vezi ukazuje da Srpska pravoslavna crkva, sa sjedištem u Srbiji, iako uživa posebna prava i zaštitu kao korisnik i vlasnik vjerskih objekata i predmeta u Bosni i Hercegovini, saglasno odredbama člana 28. Ustava Republike Srpske, nikada nije bila pozvana da učestvuje u postupcima nacionalizacije kulturno-istorijskog dobra Republike Srpske i Srpske pravoslavne crkve, odnosno proglašavanja njenih vjerskih objekata i predmeta za nacionalne spomenike Bosne i Hercegovine. Zaključno, u ovom podnesku davalac inicijative napominje da je Osnovni ugovor između Bosne i Hercegovine i Srpske pravoslavne crkve, nakon ratifikacije od 7. maja 2008. godine, statusno iznad svih propisa na teritoriji Bosne i Hercegovine, kao i da Republika Srpska, saglasno članu 5. i 120. Ustava, garantuje ostvarivanje i zaštitu ljudskih sloboda i prava u skladu sa međunarodnim standardima, te obezbjeđuje zaštitu vitalnih interesa konstitutivnih naroda.

Analizirajući podnesenu inicijativu Ustavni sud je, kao prethodno pitanje u ovom predmetu, razmotrio pitanje postojanja ovlašćenja stranog državljanina za iniciranje postupka pred Ustavnim sudom Republike Srpske.

Naime, da bi se ustavnosudski spor mogao voditi potrebno je utvrditi da li davaoci inicijative imaju procesnopravni položaj stranke, odnosno subjekta ovlašćenog za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti i zakonitosti.

Ustavom Republike Srpske je utvrđeno: da svako ima pravo na jednaku zaštitu svojih prava u postupku pred sudom i drugim državnim organom i organizacijom (član 16. stav 1), da stranci imaju ljudska prava i slobode utvrđene ustavom i druga prava utvrđena zakonom i međunarodnim ugovorima (član 44), da svako može dati inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti, da postupak pred Ustavnim sudom mogu, bez ograničenja pokrenuti predsjednik Republike, Narodna skupština i Vlada, a ostali organi, organizacije i zajednice pod uslovima utvrđenim zakonom, da Ustavni sud može i sam pokrenuti postupak za ocjenjivanje ustavnosti i zakonitosti (tač. 2, 3. i 4. Amandmana XLII, kojim je dopunjen član 120. Ustava Republike Srpske).

Saglasno navedenim ustavnim odredbama, Ustavni sud smatra da je pravo iniciranja postupka za ocjenu ustavnosti i zakonitosti propisa Republike Srpske, na temelju odredaba tač. 2, 3. i 4. Amandmana XLII, kojim je dopunjen član 120. Ustava Republike Srpske, rezervisano isključivo za domaća pravna i fizička lica. Dakle, po ocjeni ovog suda, strana pravna i fizička lica nemaju ustavnu legitimaciju za pokretanje postupka za ocjenu ustavnosti i zakonitosti bilo kojeg propisa Republike Srpske, po bilo kom osnovu.

Stoga je Ustavni sud ocijenio da u konkretnom slučaju ne postoje procesne pretpostavke za odlučivanje po podnesenoj inicijativi, te je na osnovu člana 37. stav 1. tačka d) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik“ 104/11 i 92/12) odlučio da datu inicijativu ne prihvati.

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u  izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Vojin Bojanić, Svetlana Brković, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Radomir V. Lukić, prof. dr Ivanka Marković, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.

                                                                                                 PREDSJEDNIK

                                                                                                USTAVNOG SUDA

                                                                                              Mr Džerard Selman  

Broj: U-6/23

25. oktobar 2023. godine