Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 25. septembra 2024. godine, d o n i o j e
R J E Š E Nj E
Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 70. Zakona o premjeru i katastru Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 6/12, 110/16, 22/18 - Odluka Ustavnog suda Republike Srpske, 62/18, 95/19 - Odluka Ustavnog suda Republike Srpske i 90/23).
O b r a z l o ž e nj e
Slavko Kalinić iz Gradiške dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 70. Zakona o premjeru i katastru Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 6/12, 110/16, 22/18 - Odluka Ustavnog suda Republike Srpske, 62/18, 95/19 - Odluka Ustavnog suda Republike Srpske i 90/23). U inicijativi se navodi da osporena zakonska odredba nije u saglasnosti sa članom 23. Ustava Republike Srpske. U konkretnom slučaju to znači kada stranka, građanin ili pravno lice zatraži list nepokretnosti od Republičke uprave za geodetske i imovinsko-pravne poslove, isti će dobiti list nepokretnosti koji sadrži podatke o zemljištu - parcelama (A list), podatke o imaocu prava na zemljištu (B list), podatke o zgradi i posebnim dijelovima zgrade (A1 list), podatke o imaocu prava na zgradi i posebnim dijelovima zgrade (B1 list) i podatke o teretima i ograničenjima (V list). Davalac inicijative smatra da se ispisom podataka u V listu nepokretnosti, koji sadrži podatke o teretima i ograničenjima, povređuje odredba člana 23. Ustava Republike Srpske, jer sadrži zabilježbe svih tereta na nekretnini, a ne samo zabilježbu na nekretnini podnosioca zahtjeva kojem izvod treba, čime se zadire u lične podatke drugih lica koja su na predmetnoj parceli sklopila pravni posao (u prilogu inicijative dostavljen je list nepokretnosti broj 23 k.o. Gradiška 1). Dalje se navodi da list nepokretnosti sadrži i podatke o građanima vezano za obligacionopravne odnose, kao što su podaci o vrsti sklopljenih ugovora, broju ugovora, ugovornim stranama, broju stana, broju etaže, iznosu kredita, periodu otplate i ostale elemente ugovora, čime se takođe dovodi u pitanje zaštita ličnih podataka građana. Dakle, po mišljenju davaoca inicijative, podnosiocu zahtjeva se treba izdati list nepokretnosti koji sadrži samo zabilježbu koja se odnosi na njega, a ne zabilježbu i drugih lica sa njihovim ličnim i poslovnim podacima, kao što je trenutno slučaj, slijedom čega predlaže da Sud utvrdi da osporena odredba nije u saglasnosti sa Ustavom.
Narodna skupština Republike Srpske nije dostavila odgovor na inicijativu.
Osporenom odredbom člana 70. Zakona o premjeru i katastru Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 6/12, 110/16, 22/18 - Odluka Ustavnog suda Republike Srpske, 62/18, 95/19 - Odluka Ustavnog suda Republike Srpske i 90/23), propisano je da se iz baze podataka katastra nepokretnosti izdaje list nepokretnosti, u propisanom obliku i sadržaju, za: a) nepokretnost i b) imaoca prava (stav 1); da list nepokretnosti iz stava 1. tačka a) ovog člana sadrži podatke koji se odnose na jednu ili više nepokretnosti istog imaoca prava (stav 2); da list nepokretnosti iz stava 1. tačka b) sadrži podatke koji se odnose na sve nepokretnosti koje pripadaju istom imaocu prava (stav 3).
Odredbama člana 23. Ustava Republike Srpske, na čiju povredu se poziva davalac inicijative, utvrđeno je: da je zajamčena zaštita tajnosti podataka o ličnosti, te da se prikupljanje, obrada i svrha korišćenja ličnih podataka uređuju zakonom (stav 1), da je zabranjeno korišćenje podataka o ličnosti koje je suprotno utvrđenoj svrsi njihovog prikupljanja (stav 2) i da građani imaju pravo da traže i dobijaju sve podatke o sebi, sadržane u aktima državnih organa i u drugim službenim evidencijama (stav 3).
U postupku ocjenjivanja ustavnosti osporene zakonske odredbe, Sud je imao u vidu i druge odredbe Ustava, kojima se utvrđuje: da se slobode i prava ostvaruju, a dužnosti ispunjavaju neposredno na osnovu Ustava, osim kada je Ustavom predviđeno da se uslovi za ostvarivanje pojedinih od njih utvrđuju zakonom, te da se zakonom može propisati način ostvarivanja pojedinih prava i sloboda samo kada je to neophodno za njihovo ostvarivanje (član 49. st. 1. i 2), da Republika uređuje i obezbjeđuje, između ostalog, ostvarivanje i zaštitu ljudskih prava i sloboda, svojinske i obligacione odnose i zaštitu svih oblika svojine, kao i druge odnose od interesa za Republiku, u skladu sa Ustavom (tač. 5, 6. i 18. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava), da Narodna skupština donosi zakone, druge propise i opšte akte (član 70. stav 1. tačka 2)), da zakoni, statuti, drugi propisi i opšti akti moraju biti u saglasnosti sa Ustavom (član 108. stav 1), da Ustavni sud odlučuje o saglasnosti zakona, drugih propisa i opštih akata sa Ustavom (član 115. stav 1. tačka 1)).
Pored navedenih odredaba Ustava, Sud je imao u vidu da se Zakonom o premjeru i katastru Republike Srpske uređuju upravni i stručni poslovi koji se odnose na premjer Republike Srpske, postupak osnivanja katastra nepokretnosti, katastar nepokretnosti, katastar vodova, osnovne geodetske radove, adresni registar, registar cijena nepokretnosti, masovnu procjenu vrijednosti nepokretnosti, digitalni arhiv, topografsko-kartografsku djelatnost, Geoinformacioni sistem Republičke uprave za geodetske i imovinsko-pravne poslove Republike Srpske, infrastrukturu geoprostornih podataka Republike Srpske i geodetske radove u inženjersko-tehničkim oblastima (član 1), da je list nepokretnosti osnovni dokument o nepokretnostima i stvarnim pravima na njima (član 2. tačka r)), da je katastar nepokretnosti osnovni i javni registar o nepokretnostima i stvarnim pravima na njima (član 4. stav 1), da su osnovna načela katastra nepokretnosti: načelo upisa, načelo javnosti, načelo prvenstva, načelo pouzdanja, načelo legaliteta, načelo formalnosti, načelo obaveznosti i načelo određenosti (član 53), da se upisom u katastar nepokretnosti stiču, prenose, ograničavaju i prestaju prava na nepokretnostima, osim ako zakonom nije drugačije određeno (član 54. stav 1), da svako ima pravo da izvrši uvid u podatke koje sadrži katastar nepokretnosti, da mu se izda list nepokretnosti ili potvrda da je određena nepokretnost ili pravo upisano u katastar nepokretnosti (član 55), da se smatra da su podaci o nepokretnostima istiniti i da potpuno odražavaju činjenično i pravno stanje nepokretnosti i da sticalac koji je u dobroj vjeri postupio s povjerenjem u podatke o nepokretnosti pravno zaštićen ako nije znao niti je, s obzirom na okolnosti, imao dovoljno razloga posumnjati u ono što je upisano (član 56. st. 1. i 2), da se katastar nepokretnosti sastoji od: elaborata premjera, zbirke isprava i baze podataka katastra nepokretnosti (član 65), da se iz baze podataka katastra nepokretnosti izdaje list nepokretnosti, u propisanom obliku i sadržaju, za nepokretnost i imaoca prava, da list nepokretnosti iz stava 1. tačka a) ovog člana sadrži podatke koji se odnose na jednu ili više nepokretnosti istog imaoca prava, da list nepokretnosti iz stava 1. tačka b) sadrži podatke koji se odnose na sve nepokretnosti koje pripadaju istom imaocu prava (član 70), da se u katastar nepokretnosti upisuju podaci o nepokretnostima prema podacima katastarske evidencije, zemljišnih knjiga i drugih isprava kojima se dokazuje pravo na nepokretnostima (ugovori, sudske odluke, kao i odluke drugih nadležnih organa) i na bazi knjiga uloženih ugovora (član 73. stav 1), da su u postupku osnivanja katastra nepokretnosti imaoci prava na nepokretnostima, fizička i pravna lica, republički i drugi organi i organizacije dužni da, na zahtjev Uprave, dostave podatke o nepokretnostima koje imaju u svojim evidencijama (član 74, stav 3), da su vrste upisa u katastar nepokretnosti: upis nepokretnosti, upis stvarnih prava, upis određenih obligacionih prava, u skladu sa članom 62. stav 3. ovog zakona, predbilježba i zabilježba (član 90), da je zabilježba upis kojim se u katastar nepokretnosti upisuju činjenice koje su od značaja za zasnivanje, izmjenu, prestanak ili prenos stvarnih prava na nepokretnostima, koje se odnose na ličnost imaoca prava, na samu nepokretnost ili na pravne odnose povodom nepokretnosti (član 98. stav 1), da se upis u katastar nepokretnosti vrši na osnovu isprave, koja je po sadržaju i formi podobna za upis, da je isprava podobna za upis ako sadrži: mjesto i datum sastavljanja i ovjere, odnosno datum donošenja isprave, označenje nepokretnosti na koju se isprava odnosi prema podacima katastra nepokretnosti (katastarska opština, broj i površina parcele, broj i površina objekta, broj i površina posebnog dijela objekta), lične podatke za lice u čiju se korist zahtijeva upis u katastar nepokretnosti (za fizička lica - prezime, ime i ime jednog roditelja, prebivalište ili boravište i jedinstveni matični broj građanina, a za pravna lica - naziv, sjedište i identifikacioni broj), lične podatke za lice koje je upisano kao pravni prethodnik, da upitnik iz člana 118a. stav 4. tačka v) ovog zakona ovjeren od notara, ako je osnov promjene ugovor o kupoprodaji, da izuzetno od stava 2. t. b) i v) ovog člana, za upis zabilježbe koja se odnosi na ličnost imaoca prava isprava za upis ne mora sadržavati podatke o označenju nepokretnosti, a za upis zabilježbe koja se odnosi na samu nepokretnost isprava ne mora sadržavati podatke o upisanom prethodniku, da se upis u katastar nepokretnosti vrši na osnovu valjane isprave koja je po sadržini i formi sačinjena u skladu sa zakonom i kao takva podobna je za upis i koja sadrži izjavu o dozvoli upisa (clausula intabulandi), koja nije uslovljena niti oročena (član 103), da pored uslova iz člana 103. ovog zakona, da bi bila podobna za upis, isprava mora biti notarski obrađena (član 104), da se list nepokretnosti iz člana 70. stav 3. ovog zakona izdaje imaocu prava, licu koje dokaže pravni interes i republičkom i drugom organu za vođenje postupka pokrenutog po službenoj dužnosti iz njegove nadležnosti (član 172. stav 3).
Polazeći od navedenog, a imajući pritom u vidu sadržinu osporene odredbe člana 70. Zakona o premjeru i katastru Republike Srpske, kao i razloge osporavanja koji su navedeni u inicijativi, Sud je ocijenio da je zakonodavac saglasno svojim ustavnim ovlašćenjima, uredio oblast premjera i katastra nepokretnosti, a u okviru toga sastav i sadržaj katastra nepokretnosti kao osnovnog i javnog registra o nepokretnostima i stvarnim pravima i određenim obligacionim pravima na njima, podatke koji se upisuju u katastar nepokretnosti, te oblik i sadržaj lista nepokretnosti.
Ocjenjujući način na koji je predmetnom zakonskom odredbom regulisano pitanje oblika i sadržaja lista nepokretnosti, Sud je utvrdio da ovakvim propisivanjem nije došlo do povrede ustavnih garancija iz člana 23. Ustava. Povredu ove ustavne norme davalac inicijative nalazi u činjenici da se podnosiocu zahtjeva izdaje list nepokretnosti koji sadrži zabilježbu tereta na nekretnini svih lica sa njihovim ličnim i poslovnim podacima, a ne samo zabilježba tereta koja se odnosi na stranku koja je podnijela zahtjev za izdavanje lista nepokretnosti.
Prilikom ocjenjivanja osporene odredbe Sud je utvrdio da je donosilac zakona postupio u okviru svojih ustavnih ovlašćenja kada je pravno uredio sistem javne evidencije nepokretnosti i prava na njima. Predviđajući načelo javnosti kao jedno od načela katastra nepokretnosti, a u smislu kojeg svako ima pravo da izvrši uvid u podatke koje sadrži katastar nepokretnosti, odnosno da mu se izda list nepokretnosti ili potvrda da je određena nepokretnost ili pravo upisano u katastar nepokretnosti, osim u slučajevima kada su zakonom propisana ograničenja, te propisujući da se podaci o nepokretnostima i nosiocima prava na nepokretnostima koji su sadržani u katastru nepokretnosti smatraju istinitim i da potpuno odražavaju činjenično i pravno stanje, zakonodavac je, prema mišljenju Suda, ustanovio pravo za svako lice da izvrši uvid u katastar, odnosno pravnu zaštitu za svakog ko se pouzda u katastar nepokretnosti. Na ovaj način obezbijeđena je pravna sigurnost u pravnom saobraćaju u dijelu u kojem se radi o pravima na nepokretnostima. Sadržaj lista nepokretnosti koji se odnosi na podatke o subjektima pravnog odnosa, čiji predmet su stvarna prava na nepokretnosti ili prenos ovih prava, ne dovodi u pitanje zaštitu ličnih podataka, već je u funkciji publikacije pravnog osnova za sticanje, promjenu, prenos ili prestanak stvarnih prava na nepokretnosti.
Ispisi podataka o nepokretnosti i imaocu prava na nepokretnosti, koji pored ostalog mogu da sadrže i zabilježbe svih tereta na nepokretnostima nemaju za svrhu javno publikovanje ličnih podataka, već vjerodostojan i potpun prikaz činjeničnog i pravnog stanja nepokretnosti u cilju zaštite povjerenja u katastar i obezbjeđivanja pravne sigurnosti u pravnom prometu. Dakle, zakonsko uređenje lista nepokretnosti, sa predviđenim sadržajem u njemu, a koji se odnosi na nepokretnosti prava na nepokretnosti uključujući i podatke o nosiocu prava, ne predstavlja zadiranje u privatnost pojedinca i ne vrijeđa ustavne garancije iz odredaba člana 23. Ustava Republike Srpske, već obezbjeđuje pravnu sigurnost u oblasti sticanja, promjene, prenosa i prestanka stvarnih prava, odnosno upisa određenih obligacionih prava u skladu sa zakonom, pri čemu zaštita navedene pravne vrijednosti predstavlja zaštitu opšteg interesa u demokratskom društvu.
Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske, o ustavnosti osporene zakonske odredbe odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.
Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.
Ovu odluku Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Vojin Bojanić, Svetlana Brković, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Radomir V. Lukić, prof. dr Ivanka Marković, prof. dr Darko Radić i akademik prof. dr Snežana Savić.
PREDSJEDNIK
USTAVNOG SUDA
Mr Džerard Selman
Broj: U-83/23
25. septembar 2024. godine