Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 37. stav 1. tačka a) i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 27. januara 2021. godine,  donio  je

R J E Š E Nj E

Ne prihvata se inicijativa za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti čl. 78, 79, 80, 81. i 82. Zakona o osnovnom vaspitanju i obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 44/17, 31/18, 123/18 i 84/19).

O b r a z l o ž e nj e

Dario Sandić iz  Banjaluke dao je Ustavnom sudu Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti (u inicijativi pogrešno navedeno: ustavnosti i zakonitosti) čl. 78, 79, 80, 81. i 82. Zakona o osnovnom vaspitanju i obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 44/17, 31/18, 123/18 i 84/19), ističući da su ove odredbe u suprotnosti sa članom 15. Krivičnog zakonika Republike Srpske, članom 73. stav 2. Zakona o prekršajima Republike Srpske, te članom 160. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima. S obzirom na to da, prema Krivičnom zakoniku Republike Srpske, Zakonu o prekršajima Republike Srpske  i Zakonu o obligacionim odnosima, lica do 14 godina starosti ne podliježu krivičnoj, prekršajnoj i građanskoj odgovornosti, davalac inicijative smatra da ova lica ne mogu biti ni disciplinski odgovorna, zbog čega im ne može biti izrečena kazna, sankcija ili mjera, a kako je predviđeno osporenim zakonskim odredbama. Postupajući prema nalogu Suda davalac inicijative je precizirao da smatra da, zbog nesaglasnosti sa navedenim zakonikom i zakonima, osporene odredbe Zakona o osnovnom vaspitanju i obrazovanju nisu u skladu sa članom 108. Ustava Republike Srpske (u daljem tekstu: Ustav).

Narodna skupština Republike Srpske je Sudu dostavila odgovor u kome su navodi iz inicijative ocijenjeni kao neosnovani. Zakonodavac smatra da davalac inicijative na nepotpun i proizvoljan način tumači odredbe Ustava, te da o neustavnosti osporenih zakonskih odredaba zaključuje na osnovu njihovog poređenja sa zakonima koji regulišu sličnu materiju. U odgovoru se ističe da Sud, saglasno članu 115. Ustava, nije nadležan da razmatra međusobnu usklađenost zakona niti da cijeni predstavlja li zakonodavstvo najbolje rješenje za uređenje određene oblasti. S obzirom na to da osporenim normiranjem, prema stanovištu zakonodavca, nisu povrijeđene garancije iz člana 108. Ustava, predlaže se da Sud inicijativu ne prihvati.

Osporenim članom 78. Zakona o osnovnom vaspitanju i obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 44/17, 31/18, 123/18, 84/19, 35/20 i 63/20) (u daljem tekstu: Zakon) propisano je da se za povredu dužnosti i nepoštovanje etičkog kodeksa učeniku može izreći vaspitno-disciplinska mjera, a materijalnu štetu učinjenu namjerno ili iz krajnje nepažnje nadoknađuju njegovi roditelji, da se za povredu dužnosti i nepoštovanje etičkog kodeksa učeniku izriče vaspitno-disciplinska mjera: opomena odjeljenskog starješine, ukor odjeljenskog starješine, ukor odjeljenskog vijeća, ukor direktora, ukor nastavničkog vijeća i premještanje iz odjeljenja u odjeljenje, da se, u izuzetnim slučajevima za težu povredu dužnosti učeniku može izreći vaspitno-disciplinska mjera - premještanje iz jedne u drugu najbližu školu, da škola u koju je učenik premješten mora upisati učenika, da se opomena ili ukor odjeljenskog starješine, ukor odjeljenskog vijeća i premještanje iz odjeljenja u odjeljenje izriču učenicima za lakše povrede dužnosti učenika, utvrđene opštim aktom škole, da se ukor direktora, ukor nastavničkog vijeća i premještanje iz jedne u drugu najbližu školu izriču za teže povrede dužnosti učenika utvrđene ovim zakonom.

            Osporenim članom 79. Zakona je propisano da se težom povredom dužnosti učenika smatraju prepravka podataka u svjedočanstvu, đačkoj knjižici ili drugoj javnoj ispravi, prepravka ili dopisivanje podataka u školskoj evidenciji, krađa školske imovine ili imovine učenika, nanošenje štete školskoj imovini, imovini učenika i radnika škole, upotreba ili podsticanje učenika na upotrebu duvana, alkohola ili narkotičkog sredstva, izazivanje tuče ili učešće u tuči, izražavanje nacionalne ili vjerske netrpeljivosti, neopravdano izostajanje iz škole više od 25 časova u toku školske godine, nedoličan odnos ili nasilje prema nastavniku ili drugom radniku škole, nedoličan odnos ili nasilje učenika jednih prema drugima, posjedovanje oružja, zloupotreba mobilnih telefona u vrijeme nastave i snimanje video-klipova za vrijeme boravka u školi i njihova dalja distribucija i izazivanje opšte opasnosti po sebe i druge, da učenik može odsustvovati sa nastave samo u opravdanim slučajevima, da je roditelj dužan da najkasnije u roku od osam dana opravda izostanak učenika, da se izrečena vaspitno-disciplinska mjera može u toku školske godine ublažiti ili ukinuti, osim u slučaju iz člana 78. stav 3. ovog zakona.

            Osporenim članom 80. Zakona je propisano da učenik može odgovarati samo za povredu dužnosti koja je dokazana i koja je u vrijeme izvršenja bila utvrđena ovim zakonom ili opštim aktom škole, da roditelj učenika može uložiti prigovor školskom odboru na izrečenu vaspitno-disciplinsku mjeru u roku od osam dana od dana prijema odluke o izricanju vaspitno-disciplinske mjere, da je odluka školskog odbora o prigovoru konačna.

            Osporenim članom 81. Zakona je propisano da direktor imenuje komisiju koja procjenjuje pričinjenu materijalnu štetu u školi u slučaju da je učenik odgovoran za štetu, da na prijedlog komisije, direktor donosi odluku o visini štete koju je učenik dužan da nadoknadi, da roditelj učenika može izjaviti žalbu školskom odboru na odluku direktora iz stava 2. ovog člana, da je rješenje školskog odbora konačno, da direktor škole može učenika osloboditi obaveze da nadoknadi pričinjenu materijalnu štetu ako se dokaže da učenik štetu nije učinio namjerno i da je nije učinio iz krajnje nepažnje, da je direktor dužan da o učinjenim prekršajnim i krivičnim djelima i djelima koja utiču na zdravlje i bezbjednost učenika, a koja se dese u školi, obavijesti nadležne institucije, da ministar, na prijedlog Zavoda, donosi pravilnik o disciplinskoj i materijalnoj odgovornosti učenika u osnovnoj školi.

Osporenim članom 82. Zakona je propisano da škola vodi vaspitno-obrazovni karton učenika radi kontinuiranog praćenja rada i razvoja učenika, da se vaspitno-obrazovni karton učenika vodi u pisanom ili elektronskom obliku (u školama koje imaju implementiran jedinstveni informacioni sistem Ministarstva [eDnevnik]), da ministar donosi pravilnik o sadržaju i načinu vođenja vaspitno-obrazovnog kartona učenika, da je tokom osnovnog vaspitanja i obrazovanja škola dužna da prati interesovanje i sklonosti učenika, odnosno sprovodi profesionalnu orijentaciju učenika, da škola, u saradnji sa Zavodom i srednjim školama, informiše učenike i pomaže im u opredjeljenju za dalje obrazovanje.

Prema članu 115. stav 1. tačke 1. i 2. Ustava Republike Srpske, Ustavni sud odlučuje o saglasnosti zakona, drugih propisa i opštih akata sa Ustavom i o saglasnosti propisa i opštih akata sa zakonom.

          Imajući u vidu navode iz inicijative, Sud je utvrdio da oni nisu zasnovani na relevantnim ustavnopravnim razlozima, budući da su razlozi eventualne nesaglasnosti čl. 78, 79, 80, 81. i 82. Zakona sa članom 108. Ustava izvedeni posrednim putem, a na osnovu poređenja normiranja iz osporenih odredaba Zakona, sa normiranjem iz člana 15. Krivičnog zakonika Republike Srpske, člana 73. stav 2. Zakona o prekršajima Republike Srpske, te člana 160. stav 2. Zakona o obligacionim odnosima.

S obzirom na to da, saglasno članu 115. Ustava, nije u nadležnosti Suda da cijeni uzajamni odnos zakona, niti njihovih pojedinih odredaba, jer se radi o aktima istog donosioca koji imaju jednaku pravnu snagu, Sud, na osnovu člana 37. stav 1. tačka a) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), nije prihvatio inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti čl. 78, 79, 80, 81. i 82. Zakona. 

            Na osnovu izloženog  odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.