Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, članova 40. stav 5, 42. stav 1. i 61. stav 1. tačka g)  Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 16. septembra 2020. godine,  d o n i o  j e 

R J E Š E Nj E

    Ne prihvataju se inicijative za ocjenjivanje ustavnosti člana 9. tačka 4. podtačka 1. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 11/19 i 105/19).

O b r a z l o ž e nj e

               Jelka Vranješ, Zorka Vračar-Janičić, Radojka Vučković, Dragica Telić, Stoja Petković, Mira Dragić, Nevenka Adamović, Zdenka Radovanović, Drina Petoš, Spomenka Raljić, Stojanka Budimir, Ljubica Savić, Stana Aladžić, Suzana Ružojčić, Olivera Kostrešević, Persa Mišić, Sonja Mastilo, Gordana Smrekić, Mara Jovanović, Mirjana Adamović, Ranka Mirković, Dragana Vračević, Alisa Pihić, Brana Vukić, Mira Grahovac, Biljana Janjić, Drena Radanović, Slobodanka Kekić, Milorad Vidović, Mira Vidić, Jadranka Marković, Nikica Jovičić, Mira Sumrak, Bogdanka Pađan i Obren Rašević, sekretari osnovnih škola iz Banjaluke, Blatnice, Boljanića, Brezičana, Broda, Busnova, Čajniča, Dervente, Doboja, Donjih Vijačana, Dragočaja, Foče, Gornje Slatine, Gornjih Smrtića, Istočnog Sarajeva, Kalenderovaca, Kozarca, Laktaša, Lamovite, Omarske, Oštre Luke, Potkozarja, Razboja, Šibovske, Teslića, Trna, Trnopolja i Vojkovića, dali su Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 9. stav 1. tačka 4. podtačka 1. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19).

Naknadno, Ljiljana Balaban, Tinosava Vujičić, Ismeta Ilić, Zoran Ilić, Mira Dragić, Gordana Pivaš, Slobodanka Latinović, Smiljana Petrović, Mira Puljanović, Borka Krunić, Zora Šukalo, Zorka Popović, Milka Vukić, Drena Radanović, Smiljana Marjanović, Ljiljana Marjanović, Gordana Timarac, Zorica Dukić i Anka Kenjić, računovođe osnovnih škola iz Banjaluke, Blatnice, Boljanića, Broda, Dervente, Doboja, Donjih Žabara, Dragočaja, Kalenderovaca, Lamovite, Oštre Luke, Petrova, Prijedora, Trnopolja i Vojkovića, dali su Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti člana 9. stav 1. tačka 4. podtačka 1. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19).

     U datim inicijativama navodi se da osporena zakonska norma nije u saglasnosti sa  članovima 5. stav 1, 10. i 39. stav 3. Ustava Republike Srpske. Davaoci inicijative ističu da je propisivanjem kao u osporenom članu 9. tačka 4. podtačka 1. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19) izvršena direktna diskriminacija određene grupe lica zaposlenih u osnovnim školama i to sekretara u osnovnim školama sa srednjom stručnom spremom u odnosu na sekretare u istim školama sa visokom stručnom spremom, odnosno računovođa u osnovnim školama sa srednjom stručnom spremom u odnosu na računovođe u istim školama sa visokom stručnom spremom. Takođe, navodi se, da Zakon o osnovnom vaspitanju i obrazovanju („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 44/17, 31/18 i 84/19), koji reguliše uslove i obim poslova sekretara, odnosno računovođa u osnovnim školama, ne pravi razliku između lica zaposlenih na ovim poslovima po osnovu stručne spreme, dok osporena zakonska norma propisuje jedan koeficijent za sve sekretare, odnosno računovođe sa srednjom stručnom spremom i jedan koeficijent značajno veći za sve sekretare, odnosno računovođe sa visokom stručnom spremom. Ovakvim normiranjem, po mišljenju davalaca inicijative je onemogućeno i ugroženo ostvarivanje na ravnopravnoj osnovi, prava i sloboda u oblasti rada i zapošljavanja. Pored navedenog, ističe se da pomenuti Zakon o osnovnom vaspitanju i obrazovanju, uvažava i uzima u obzir, radno iskustvo i dužinu radnog staža sekretara, odnosno računovođe u osnovnoj školi, i tako ih izjednačava sa sekretarima, odnosno računovođama sa visokom stručnom spremom. Ovakav tretman, po mišljenju davaoca inicijative, bi trebao biti primijenjen i kroz Zakon o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj, zbog čega predlažu da Sud inicijative prihvati.    

          Obzirom na to da je u konkretnim ustavnopravnim stvarima više inicijatora posebnim inicijativama tražilo da se ocijeni ustavnost istog zakona, Sud je na osnovu člana 9. stav 1. i 3. Poslovnika o radu Ustavnog suda Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br.114/12, 29/13 i 90/14), rješenjem broj U-28/19 od 22. maja 2019. godine,  spojio navedene inicijative, radi vođenja jedinstvenog postupka.

                U odgovoru na inicijativu koji je Sudu dostavila Narodna skupština Republike Srpske ističe se da su inicijative neosnovane, te da davaoci inicijativa nepotpuno tumače odredbe Ustava i zakona na koje se u inicijativama pozivaju. Navodi se da je zakonodavac na osnovu svog ustavnog ovlašćenja propisao platne grupe i podgrupe sa platnim koeficijentima zaposlenih u osnovnom obrazovanju, procjenjujući pri tome, da je objektivna različitost opravdana, jer u osnovnim školama poslove sekretara i računovođe mogu obavljati lica sa završenom srednjom/visokom školom. Ističe se da je osporeno normiranje stvar zakonodavne politike, o čemu Ustavni sud nije nadležan da odlučuje. Takođe, navodi se, da se osporena zakonska norma jednako odnosi na sve subjekte u istim pravnim situacijama, zbog čega se osporenom normom ne dovodi u pitanje ustavno načelo ravnopravnosti iz člana 10. Ustava Republike Srpske. Da je zakonodavac cijeneći razloge cjelishodnosti i javnog interesa, ovakvim normiranjem uspostavio balans između zakonske mjere i cilja koji se želi postići, zbog čega je osporeno propisivanje u saglasnosti sa članovima 5, 10. i 39. Ustava Republike Srpske.  Predlaže se da Sud inicijative ne prihvati.

 Članom 9. tačka 4. podtačka 1. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj (“Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19) propisano je da se zaposleni u osnovnoj školi razvrstavaju u platne grupe i podgrupe sa propisanim platnim koeficijentima za obračun osnovne plate, te da su u prvu platnu podgrupu četvrte platne grupe, svrstani bibliotekar, sekretar, računovođa, nastavnik (koji nema završenu učiteljsku školu), (srednja stručna sprema), sa platnim koeficijentom 7,6.

Prema članu 9. tačka 2. podtačka 3. istog zakona, u treću platnu podgrupu druge platne grupe svrtstani su nastavnik, bibliotekar, sekretar, računovođa (visoka stručna sprema) sa koeficijentom 11,23.

    Sud je, prije svega, utvrdio da je nakon podnošenja inicijative osporeni član 9. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj (“Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19), prestao da važi stupanjem na snagu Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj (“Službeni glasnik Republike Srpske“ broj  105/19), kojim je u članu 1. propisano da se član 9. mijenja, između ostalog, u osporenom dijelu, u pogledu visine koeficijenata za obračun osnovne plate.

Važećim članom 9. tačka 4. podtačka 1. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj (“Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19 i 105/19 ) propisano je da se zaposleni u osnovnoj školi razvrstavaju u platne grupe i podgrupe sa propisanim platnim koeficijentima za obračun osnovne plate, te da su u prvu platnu podgrupu četvrte platne grupe svrstani bibliotekar, sekretar, računovođa, nastavnik (koji nema završenu učiteljsku školu), (srednja stručna sprema), sa platnim koeficijentom  8,40.

Prema članu 9. tačka 2. podtačka 3. istog zakona, u treću platnu podgrupu druge platne grupe svrstani su nastavnik, bibliotekar, sekretar, računovođa (visoka stručna sprema) sa koeficijentom 12,05.

 S obzirom na navedeno, Sud je u skladu sa članom 42. stav 1. Zakona o Ustavnom sudu („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12) proširio postupak ocjenjivanja ustavnosti i na izmjene osporenih odredbi člana 9. Zakona o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj, koje su objavljene u „Službenom glasniku Republike Srpske“  broj 105/19.

                 U postupku ocjenjivanja osporenih zakonskih odredbi Sud je imao u vidu  odredbe Ustava Republike Srpske na koje su se pozvali davaoci nicijative, kao i odredbe Ustava koje su, po ocjeni Suda, relevantne u konkretnom slučaju, a kojima je utvrđeno: da se ustavno uređenje Republike temelji na garantovanju i zaštiti ljudskih sloboda i prava u skladu sa međunarodnim standardima (član 5. alineja 1); da su građani Republike ravnopravni u slobodama, pravima i dužnostima, jednaki su pred zakonom i uživaju istu pravnu zaštitu bez obzira na rasu, pol, jezik, nacionalnu pripadnost, vjeroispovijest, socijalno porijeklo, rođenje, obrazovanje, imovno stanje, političko i drugo uvjerenje, društveni položaj ili drugo lično svojstvo (član 10); da je svako slobodan u izboru zanimanja i zaposlenja i pod jednakim uslovima mu je dostupno radno mjesto i funkcija (član 39. stav 3); da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, radne odnose, zapošljavanje, obrazovanje  i druge odnose od interesa za Republiku u skladu sa Ustavom ( tačka 12. i 18. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske kojim je zamijenjen član 68. Ustava).

              Pored navedenog, Sud je imao u vidu da je Zakonom o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj (“Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19 i 105/19) uređen način utvrđivanja plata zaposlenih lica u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima Republike Srpske (član 1). Da se, prema ovom zakonu, plata zaposlenih sastoji od osnovne plate, uvećanja plate  i naknada propisanih ovim zakonom (član 2. st. 1); da su način obračuna i isplata plata jedinstveni za sve zaposlene, a zavise od radnog mjesta, platne grupe i platne podgrupe (član 5. st. 2); da se osnovna plata obračunava i iskazuje mjesečno za puno radno vrijeme, prema radnom mjestu i odgovarajućoj platnoj grupi i platnoj podgrupi (član 6. st.1); da je osnovna plata iz stava 1. ovog člana proizvod cijene rada kao izraza vrijednosti za najjednostavniji rad i koeficijenta utvrđenog prema platnoj grupi i platnoj podgrupi (član 6. st. 2).                   

           Polazeći od navedenih ustavnih odredbi, Sud  je imao u vidu  da je tačkom 12. Amandmana XXXII na Ustav kojim je zamijenjen član 68. Ustava Republike Srpske utvrđeno da Republika uređuje i obezbjeđuje, pored ostalog, radne odnose, zapošljavanje i obrazovanje. U skladu sa ovim ustavnim ovlašćenjima, zakonodavac je Zakonom o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj (“Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 11/19 i 105/19) uredio način utvrđivanja plata zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima Republike Srpske.

     Pored navedenog, Sud je prilikom  ocjene osporenog člana 9. stav 1. tačka 4. podtačka 1. Zakonom o platama zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima u Republici Srpskoj uzeo u obzir i citirane odredbe ovog zakona, iz koji proizlazi da je platni koeficijent jedan od elemenata na osnovu kojih se utvrđuje osnovna plata zaposlenih u osnovnim i srednjim školama i đačkim domovima Republike Srpske, te da je visina koeficijenta u zavisnosti od platne grupe i platne podgrupe u koju su razvrstani zaposleni u ovim ustanovama,  prema stručnoj spremi i poslovima koje obavljaju.

                Na osnovu navedenog Sud je utvrdio da je zakonodavac rukovodeći se cjelishodnim rješenjem, a u okviru svog ustavnog ovlašćenja, propisao platne grupe i podgrupe sa platnim koeficijentima za obračun osnovne plate zaposlenih u osnovnim školama, od kojih i za sekretare i računovođe osnovnih škola sa visokom ili srednjom stručnom spremom. Sud smatra da je stvar cjelishodne procjene i opredjeljenja zakonodavca na koji način će, u okviru Ustavom utvrđenih principa,  propisati visinu platnih koeficijenata za pojedine platne grupe i podgrupe zaposlenih, odnosno na koji način će vrednovati pojedina radna mjesta, a cjelishodnost i opravdanost pojedinih zakonskih rješenja Ustavni sud, shodno članu 115. Ustava, nije nadležan da ocjenjuje.   

             S obzirom na navedeno Sud je ocijenio da osporena zakonska odredba ne dovodi u pitanje ustavne garancije iz člana 5. alineja 1. i člana 39. stav 3. Ustava Republike Srpske, kako se to u inicijativama navodi. 

               Takođe, Sud je utvrdio da u konkretnom slučaju nije došlo do povrede ustavnih garancija iz člana 10. Ustava Republike Srpske, jer se osporena zakonska odredba podjednako odnosi na sve zaposlene iz iste platne grupe, odnosno podgrupe. Načelo ravnopravnosti ne podrazumjeva jednakost u apsolutnom smislu, već garantuje jednak tretman subjekata koji se nalaze u istim ili istovrsnim situacijama prilikom realizacije određenih prava i obaveza. U konkretnom slučaju, davaoci inicijative neosnovano porede zaposlene koji su na osnovu različitog nivoa stručne spreme razvrstani u različite platne grupe, odnosno podgrupe, čime se u odnos uzajamnosti dovode različite kategorije subjekata prava koji se ne nalaze u istim ili istovrsnim  pravnim situacijama.

  Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br.104/11 i 92/12) u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

Na osnovu izloženog Sud je odlučio kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.