Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske'' br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 29. januara 2020. godine, d o n i o  je

  R J E Š E Nj E

             Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 9. stav 4. tačka g) Zakona o komunalnim djelatnostima ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/11 i 100/17) u dijelu koji glasi: "...kao i troškove distribucije prema instalisanoj snazi kada korisnik nije preuzimao toplotnu energiju, odnosno kada se očitavanje na njegovom mjernom uređaju nije mijenjalo u odnosu na prethodni obračun".

O b r a z l o ž e nj e

             Zoran Stokić iz Doboja dao je Ustavnom sudu Republike Srpske inicijativu za pokretanje postupka za ocjenjivanje ustavnosti odredbe koja je označena kao član 3. stav 4. tačka g) Zakona o izmjenama i dopunama Zakona o komunalnim djelatnostima ("Službeni glasnik Republike Srpske" broj 100/17) u dijelu koji glasi: "...kao i troškove distribucije prema instalisanoj snazi kada korisnik nije preuzimao toplotnu energiju, odnosno kada se očitavanje na njegovom mjernom uređaju nije mijenjalo u odnosu na prethodni obračun." Međutim, kako iz sadržaja inicijative i navoda o povredi Ustava proizlazi, u suštini se radi o članu 9. stav 4. tačka g) Zakona o komunalnim djelatnostima ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/11 i 100/17) u citiranom dijelu teksta. Davalac inicijative navodi da osporena zakonska odredba nije u saglasnosti sa članom 59. stav 2. Ustava Republike Srpske, jer se naknada za korišćenje toplotne energije, koja je po njegovom mišljenju, usluga od opšteg interesa ne može naplatiti kada je korisnik isključen sa distributivne mreže. U tom smislu, ističe da obaveza plaćanja naknade može postojati samo u pogledu komunalne usluge koju je davalac pružio korisniku. Kako se, po njegovom mišljenju, osporena zakonska odredba odnosi na subjekte koji su isključeni iz sistema daljinskog zagrijavanja toplotnom energijom, smatra da je neosnovano propisivanje naplaćivanja troškova distribucije ove energije prema instalisanoj snazi, jer ovi troškovi ne postoje u slučaju kada se energija ne isporučuje. Slijedom navedenog predlaže da Sud utvrdi da predmetna norma Zakona o komunalnim djelatnostima nije u saglasnosti sa Ustavom Republike Srpske. 

U odgovoru na inicijativu koji je dostavila Narodna skupština Republike Srpske navodi se da je inicijativa neosnovana, te da sadrži pogrešno i proizvoljno tumačenje zakonske odredbe koja se osporava, kao i ustavne norme na čiju se povredu poziva. Osporenim zakonom je, kako se ističe, komunalna usluga isporuke toplotne energije razdvojena na proizvodnju i distribuciju, tako da se u cijeni ove usluge posebno iskazuju troškovi isporučene energije i troškovi distribucije. U odgovoru se dalje ukazuje na to da se osporena norma odnosi na korisnike koji putem odgovarajućeg mjernog uređaja (kalorimetra) mogu kontrolisati utrošak isporučene toplotne energije u skladu sa svojim potrebama. S obzirom na to da je distributer toplotne energije dužan da tokom cijele grijne sezone kontinuirano pruža uslugu, odnosno obezbjeđuje isporuku toplotne energije (zagrijane vode) do mjernog uređaja ovih korisnika, a što iziskuje određene troškove, osporenom zakonskom odredbom je predviđeno plaćanje samo troškova distribucije prema instalisanoj snazi objekta kada korisnik nije preuzimao toplotnu energiju, a što se očituje na mjernom uređaju na kojem se stanje nije mijenjalo u odnosu na prethodni obračun.  Ovakvo propisivanje, kako se dalje navodi, nije suprotno članu 59. stav 2. Ustava, već doprinosi unapređenju pružanja usluga od opšteg interesa sa ciljem zaštite davaoca i primaoca predmetne usluge.

            Članom 9. stav 4. tačka g) Zakona o komunalnim djelatnostima ("Službeni glasnik Republike Srpske" br. 124/11 i 100/17) u osporenom dijelu propisano je: da odlukom iz stava 3. ovog člana jedinica lokalne samouprave određuje modele obračuna i raspodjele troškova za isporučenu toplotnu energiju tarifnim kupcima, kao i uslove za priključenje i isključenje sa sistema, "... kao i troškove distribucije prema instalisanoj snazi kada korisnik nije preuzimao toplotnu energiju, odnosno kada se očitavanje na njegovom mjernom uređaju nije mijenjalo u odnosu na prethodni obračun."

U postupku ocjenjivanja ustavnosti osporene zakonske odredbe Sud je imao u vidu da je članom 102. stav 1. tačke 2. i 6. Ustava utvrđeno da opština preko svojih organa, u skladu sa zakonom, uređuje i obezbjeđuje obavljanje komunalnih djelatnosti i izvršava zakone, druge propise i opšte akte Republike čije izvršavanje je povjereno opštini, te obezbjeđuje izvršavanje propisa i opštih akata opštine. Nadalje, prema odredbama tačaka 11. i 18. Amandmana XXXII na Ustav Republike Srpske, kojim je zamijenjen član 68. Ustava, Republika uređuje i obezbjeđuje sistem javnih službi, kao i druge odnose od interesa za Republiku u skladu sa Ustavom. U konkretnom slučaju relevantna je i norma člana 61. stav 1. Ustava kojim je, između ostalog, utvrđeno da Republika obezbjeđuje funkcionisanje javnih službi u skladu sa zakonom.

Članom 59. stav 2. Ustava, na koji ukazuje davalac inicijative, utvrđeno je da se zakonom uređuje zaštita, korišćenje, unapređivanje i upravljanje dobrima od opšteg ineresa, kao i plaćanje naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa i gradskog građevinskog zemljišta.

            Saglasno navedenim ustavnim ovlašćenjima, a cijeneći značaj efikasnog obavljanja komunalnih djelatnosti za lokalnu zajednicu, Zakonom o komunalnim djelatnostima utvrđene su komunalne djelatnosti od posebnog javnog interesa i način obezbjeđivanja ovog javnog interesa, organizacija obavljanja komunalnih djelatnosti, kao i način njihovog finansiranja. Ovim zakonom je, između ostalog, propisano da se, u smislu ovog zakona, kao djelatnost od posebnog javnog interesa smatra i proizvodnja i isporuka toplotne energije (član 2. stav 1. tačka v). Nadalje, članom 3. ovog zakona propisano je: da proizvodnja i isporuka toplotne energije obuhvata proizvodnju i isporuku pare i tople vode iz daljinskog centralnog izvora ili pojedinačnih izvora za grijanje i druge svrhe distributivnom mrežom do podstanice potrošača, uključujući i podstanicu (tačka g), da djelatnosti individualne komunalne potrošnje predstavljaju komunalne usluge i proizvodi koji se mogu definisati, izmjeriti i naplatiti prema količini stvarno izvršene komunalne usluge za svakog korisnika pojedinačno (tačka p), da je sistem daljinskog grijanja jedinstven tehničko-tehnološki sistem međusobno povezanih energetskih objekata koji služe za obavljanje djelatnosti iz tačke g) ovog člana, a sastoji se od toplotnog izvora, distributivne (vrelovodne i toplovodne) mreže i podstanica potrošača kao predajnih stanica (tačka t), da je distributivni sistem dio sistema daljinskog grijanja koji čini distributivna mreža za prenos toplotne energije tarifnim kupcima, a koji se sastoji od vrelovoda i toplovoda (podzemnih i nadzemnih) i uređaja i postrojenja koji su njihovi sastavni dijelovi (tačka ć), da je tarifni kupac toplotne energije pravno ili fizičko lice čiji je objekat priključen na distributivnu mrežu i koji koristi energiju za vlastite potrebe u propisanom tarifnom sistemu (tačka u), te da su unutrašnje grijne instalacije toplovodne instalacije i uređaji koji počinju iz podstanice, a čine ih uređaji, razvodna mreža i grijna tijela u objektu (tačka f). Pored toga, prema članu 9. stav 3. ovog zakona, kod djelatnosti proizvodnje i isporuke toplotne energije za zagrijavanje zgrada, jedinica lokalne samouprave može razdvojiti djelatnost proizvodnje toplotne energije i djelatnost distribucije toplotne energije i ove poslove povjeriti jednom ili više preduzeća ili privrednih društava, pod uslovima propisanim ovim zakonom i Odlukom o snabdijevanju toplotnom energijom, tarifnim sistemima za obračun toplotne energije i izvršenih usluga koju donose jedinice lokalne samouprave koje imaju sistem daljinskog grijanja. Uređujući ovlašćenja jedinica lokalne samouprave u oblasti obezbjeđivanja toplotne energije za zagrijavanje objekata, osporenim članom 9. stav 4. tačka g) ovog zakona zakonodavac je definisao plaćanje naknade distributivnih troškova u slučaju kada korisnik koji ima ugrađen mjerni uređaj nije preuzimao toplotnu energiju.

            Imajući u vidu citirane Ustavom utvrđene nadležnosti Republike i jedinice lokalne samouprave, kao i činjenicu da se u konkretnom slučaju radi o komunalnoj djelatnosti od posebnog javnog interesa, Sud je ocijenio da osporenim propisivanjem iz člana 9. stav 4. tačka g) predmetnog zakona zakonodavac nije narušio načelo ustavnosti, odnosno da u konkretnom slučaju nije došlo do povrede garancija iz člana 59. stav 2. Ustava, na koje se ukazuje u inicijativi.

            Naime, kako iz osporene zakonske odredbe nesumnjivo proizlazi, ona se odnosi na korisnike komunalne usluge isporuke toplotne energije za zagrijavanje objakata koji imaju instaliran mjerni uređaj za kontrolu potrošnje i očitavanje utrošene toplotne energije, a nisu preuzimali ovu energiju. Adresati ove norme su, dakle, lica koja su korisnici predmetne usluge, koji su stoga u obavezi da uspostave ugovorni odnos sa davaocem usluge, tako da se ne radi o licima koja su isključena iz sistema daljinskog grijanja, kako to pogrešno tumači davalac inicijative. U vezi sa navedenim, prilikom ocjenjivanja osporene odredbe Sud je istu posmatrao i u kontekstu drugih relevantnih normi ovog zakona, odnosno člana 9. stav 3. kojim je predviđena mogućnost razdvajanja djelatnosti proizvodnje i djelatnosti distribucije toplotne energije. U tom slučaju se u cijeni ove usluge posebno iskazuju troškovi isporučene toplotne energije i troškovi njene distribucije do korisnika, jer distribucija ove energije takođe iziskuje određene troškove.

            Dakle, prema osporenoj zakonskoj normi, korisnik plaća naknadu za pruženu uslugu distribucije, odnosno transporta toplotne energije do njegovih instalacija i u slučaju kada u određenom periodu nije preuzmao toplotnu energiju za zagrijavanje svog prostora,  odnosno kada se očitavanje na njegovom mjernom uređaju nije mijenjalo u odnosu na prethodni obračun. Ovakvim propisivanjem, po ocjeni Suda, nije došlo do povrede člana 59. stav 2. Ustava, kako to smatra davalac inicijative, jer se garancije iz ove ustavne norme o zaštiti i plaćanju naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa ne mogu dovesti u vezu sa osporenom zakonskom odredbom. Sud smatra da se u konkretnom slučaju radi o opredjeljenju zakonodavca u smislu ekonomski najcjelishodnijeg normativnog rješenja, a sa ciljem efikasnog i kvalitetnog pružanja ove komunalne usluge u jedinicama lokalne samouprave. Naime, distribucija toplotne energije je u funkcionalnoj cjelini sa proizvodnjom ove energije, te je distributer u obavezi da tokom grijne sezone kontinuirano obezbjeđuje dovođenje toplotne energije do instalacija korisnika, bez obzira na to koliko će te energije biti preuzeto, odnosno potrošeno. Zbog toga, po ocjeni Suda, nije suprotno načelu ustavnosti utvrđivanje obaveze plaćanja naknade za troškove distribucije toplotne energije, kako je to propisano članom 9. stav 4. tačka g) Zakona o komunalnim djelatnostima u osporenom dijelu.

Kako je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno i prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.   

Na osnovu izloženog odlučeno je kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.