Ustavni sud Republike Srpske, na osnovu člana 115. Ustava Republike Srpske, člana 40. stav 5. i člana 61. stav 1. tačka g) Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske (“Službeni glasnik Republike Srpske” br. 104/11 i 92/12), na sjednici održanoj 31. oktobra 2018. godine,  d o n i o  j e 

R J E Š E Nj E

    Ne prihvata se inicijativa za ocjenjivanje ustavnosti člana 89. Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17).

O b r a z l o ž e nj e

Mitar Grgur iz Avtovca, Opština Gacko, dao je Ustavnom sudu Republike Srpske (u daljem tekstu: Sud) inicijativu za ocjenu ustavnosti člana 89. Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ broj 37/12) (u daljem tekstu: Zakon). U inicijativi i njenoj dopuni se ističe da je propisivanje prema kome Republika Srpska odgovara za štetu koju nosioci pravosudnih funkcija, u vršenju službe, nezakonitim i nepravilnim radom, nanesu fizičkim i pravnim licima nije u saglasnosti sa načelom vladavine prava iz čl. 5. Ustava Republike Srpske (u daljem tekstu: Ustav), te čl. 10, 13, 14, 16, 45, 48, 108. i 121. Ustava. Navodi se da osporeno propisivanje omogućava nosiocima pravosudnih funkcija da čine očigledne nezakonite radnje, dok troškove ovakvog postupanja treba da snose poreski obveznici u Republici Srpskoj. U ovom smislu, narušen je i princip jednakosti svih pred zakonom jer su nosioci pravosudnih funkcija oslobođeni zakonske odgovornosti. Dodatno, osporenim propisivanjem su uklonjene pretpostavke za realizaciju načela iz čl. 13, 14. i 16. Ustava. Takođe, član 89. osporenog zakona u potpunosti je u suprotnosti sa članom 45. Ustava jer obaveza savjesnog i odgovornog vršenja povjerene javne funkcije, isključuje mogućnost „nezakonitog i nepravilnog rada“, dok princip lične odgovornosti za povredu ljudskih prava i sloboda zajemčenih Ustavom (član 48. Ustava) obesmišljava obavezu Republike da nadoknađuje štetu. S obzirom na izloženo, davalac inicijative smatra da je osporena zakonska odredba nesaglasna sa članom 108. Ustava, te ističe njenu nespojivost sa načelima iz člana 121. Ustava. Takođe, bez preciziranja konkretnih odredaba, navodi se da je osporeno propisivanje u suprotnosti sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima i osnovnim slobodama (u daljem tekstu: Konvencija) i njenim protokolima, kao i „relevantnim međunarodnim dokumentima“ koji brane podvrgavanje sudije građanskoj odgovornosti za greške učinjene u radu, pod pretpostavkom da one nisu učinjene namjerno.  

U odgovoru Narodne skupštine Republike Srpske se ističe da su navodi izinicijative neosnovani, kao i da su rezultat proizvoljnog tumačenja ustavnih odredaba. Donosilac Zakona ukazuje da je uloga osporene odredbe da zaštiti treća lica koja eventualno pretrpe štetu nezakonitim i nepravilnim radom zaposlenih u sudovima Republike Srpske, kao i da je ovakvo propisivanje suštinski identično odredbi iz člana 17. Ustava. Takođe, zakonodavac navodi i druga slična zakonska rješenja koja na principu objektivne odgovornosti uređuju odgovornost za prouzrokovanu štetu. Smatrajući da je normirajući kao u članu 89. Zakona ostao u okviru svojih ovlašćenja, zakonodavac ističe da nije u nadležnosti Suda da cijeni da li je predmetno zakonsko rješenje ujedno i najbolje za uređenje predmetne oblasti, te predlaže neprihvatanje inicijative.

  Članom 89. Zakona o sudovima Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 37/12, 44/15 i 100/17) je propisano da Republika Srpska odgovara za štetu koju u vršenju službe učine radnici suda fizičkim ili pravnim licima svojim nezakonitim ili nepravilnim radom.

Ustavom Republike Srpske je utvrđeno: da se ustavno uređenje Republike  temelji na  vladavini prava (član 5. stav 1. alineja 4), da svako ima pravo na naknadu štete koju mu nezakonitim ili nepravilnim radom nanose službeno lice ili državni organ, odnosno organizacija koja vrši javna ovlašćenja (član 17), da Republika uređuje i obezbeđuje, između ostalog, i obligacione odnose (tačka 6. člana 68. koji je zamjenjen Amandmanom XXXII na Ustav).

Sud je, isto tako, imao u vidu da je članom 68. stav 2. Zakona propisano da su radnici suda, u smislu ovog zakona, sva zaposlena lica osim sudija.

Imajući u vidu navedeno Sud je utvrdio da je, saglasno članu 17. Ustava,  zakonodavac osporenom odredbom člana 89. Zakona utvrdio odgovornost Republike za nezakonit ili nepravilan rad radnika suda, ne tražeći, pritom, njihovo skrivljeno ponašanje. Objektivna odgovornost Republike za nezakonito ili nepravilno postupanje u službi zasnovana je na činjenici da Republika, između ostalog, djeluje i putem ovih lica, zbog čega joj se pripisuju njihove radnje.

Kako je osporenim članom 89. Zakona utvrđena odgovornost Republike za štetu pričinjenu trećim licima nezakonitim i nepravilnim postupanjem, isključivo, radnika suda, a da je zakonodavac napravio jasnu razliku između sudija i ostalih radnika suda        (član 68. stav 2. Zakona), Sud je utvrdio da se navodi iz inicijative, prema kojima je osporenom odredbom Zakona utvrđena odgovornost Republike za štetu pričinjenu nepravilnim i nezakonitim radom nosilaca pravosudnih funkcija ‒ ne mogu dovesti u vezu sa osporenim propisivanjem, te su, u ovom smislu, neosnovani.

S obzirom na prirodu odluke u ovoj pravnoj stvari, Sud je utvrdio da navodi davaoca inicijative o nesaglasnosti ove odredbe Zakona sa Konvencijom i njenim protokolima, kao i drugim u inicijativi pobrojanim dokumentima međunarodnopravnog karaktera, nisu od ustavnopravnog značaja.

S obzirom na to da je u toku prethodnog postupka pravno stanje potpuno utvrđeno, te da prikupljeni podaci pružaju pouzdan osnov za odlučivanje, Sud je, na osnovu člana 40. stav 5. Zakona o Ustavnom sudu Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 104/11 i 92/12), u ovom predmetu odlučio bez donošenja rješenja o pokretanju postupka.

Na osnovu izloženog Sud je odlučio kao u izreci ovog rješenja.

Ovo rješenje Ustavni sud je donio u sastavu: predsjednik Suda mr Džerard Selman i sudije: Milenko Arapović, Vojin Bojanić, Amor Bukić, Zlatko Kulenović, prof. dr Duško Medić, Irena Mojović, prof. dr Marko Rajčević i akademik prof. dr Snežana Savić.